Uşaqlarda Travma və Mübarizə Metodları

Uşaqlıq travmaları gələcəkdə fiziki və psixoloji problemlərə səbəb ola bilər. Uzm. Psixoloq Nilüfer Köseoğlu Koca, travmanın uşaqlara təsirlərini və travma sonrası stres pozğunluğuna qarşı nə edilə biləcəyini izah etdi!

Travma nədir?

Gündəlik həyatında gözlənilməz bir anda uşaqların fiziki və psixoloji bütövlüyünü təhlükə altına qoyan hər hansı bir vəziyyət, uşaqlar üçün bir travmadır.

Uşaqlarda travma necədir?

Travmalar, təbii fəlakətlər,texnogen vəziyyətlər və uşağın yaşadığı gözlənilməz vəziyyətlər ola bilər. Misal üçün; ticarət mərkəzində itən uşaq və s. Bu vəziyyətin uzun və ya qısamüddətli olması uşaqlıq travmasının ölçülərinə ciddi təsir göstərə bilər.

Uşaq gözlənilməz bir vəziyyət yaşayır və bu, əvvəllər heç görmədiyi bir müddətdir. Bu məqamda hadisənin mənasını verə bilməmək, günahkar hiss etmək kimi düşüncələrə girə bilər və güvən hissi zədələnə bilər.

Travmadan sonra uşaqlarda görünə biləcək vəziyyətlər hansılardır?

Uşaqlıq travmasının təsiri; Yaş, hadisənin məzmunu və məruz qalma səviyyəsindən asılı olaraq dəyişə bilər. Uzm. Psixoloq Nilüfer Köseoğlu Koca, uşaqlıq travmalarının;

·Yuxu pozğunluqları,

· Gecə qorxusu,

· Iştahızlıq,

· Qəbizlik,

· Sidik qaçırma,

· Ümumi narahatlıq

· Ağlayan hal,

· Cisimlərə və ya insanlara həddindən artıq bağlılıq,

· Ən kiçik hadisələrə həddindən artıq reaksiya vermək,

· Məktəb müvəffəqiyyətində azalma,

· Diqqət pozğunluğu

· Təkrarlanan davranış kimi mənfi hallara səbəb ola biləcəyini söyləyir.

Uşaqlıq travmalarının münasibətlərə təsiri necədir?

Travma alan bir uşaq hadisədən sonra ən yaxın güvəndiyi şəxsə həddindən artıq asılı olma davranışını inkişaf etdirə bilər. Bu vəziyyət uşağın özünü təhlükəsiz hiss etmə ehtiyacı səbəbindən baş verə bilər.

Travma alan bir uşağa necə yanaşmalıyıq?

Travmatik bir hadisədən sonra vaxt itirmədən uşaqla yaşa uyğun bir şəkildə danışmaq lazımdır. Beləliklə, uşağın bu hadisəni zehnində fərqli şərh etməsinin qarşısı alına bilər. Uzm. Psixoloq Nilüfer Köseoğlu Koca, uşağın burada özünü günahkar görməsinin qarşısını almaq lazım olduğunu söyləyir. Uşağın qavraya bilməyəcəyini düşünmək olduqca səhvdir. Əksinə, uşaq bunun sayəsində prossesin fərqində olur və məna tapa bilmədiyi bir hadisədə özünü günahlandırmaqdan əl çəkir.

Uşağın duyğuları üçün yer açmaq və onları qəbul etdiyimizi göstərmək dəyərlidir. Əks təqdirdə, uşaq duyğularını boğarsa, bu gələcəkdə bir simptom kimi qəbul edilə bilər. Bu dövrdə fiziki təmas vacibdir. Bu şəkildə uşaq özünü təhlükəsiz hiss edə bilər. Bundan əlavə, uşağa onu sevdiyini söyləmək və dəyərli olduğu mesajını vermək çox vacibdir.

Uzm. Psixoloq Nilüfer Köseoğlu Koca, uşağın izah edə bilmədiyi vəziyyətlərdə fərqli ifadə metodlarından istifadə etməyin vacib olduğunu söyləyir. Misal üçün; Uşaq mərkəzli oyunlar oynamaq və uşağı rəssamlığa yönəltmək vacibdir.

Uşaq bilməlidir ki, yaşadıqları travma barədə istədikləri qədər sual verə bilər.Bunlar çox vaxt eyni sualları təkrar-təkrar vermək şəklində ola bilər. Uşağın sualına davamlı və səbirlə cavab vermək onu təsəlli edə bilər. Nəhayət, uşağın yenidən gündəlik həyata uyğunlaşması üçün ən qısa müddətdə gündəlik iş rejiminə qayıtmaq və uşağa vəzifələr vermək lazımdır.

Hansı hallarda mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır?

Uşaq hadisədən bir müddət sonra da stres əlamətləri (TSSP) göstərərsə və bu, uşağın gündəlik həyatına / həyat keyfiyyətinə təsir edirsə, dərhal bir mütəxəssisdən dəstək almaq çox vacibdir.

Uzm. Psixoloq Nilüfer Köseoğlu Koca, mütəxəssis dəstək prosesində istifadə olunan texnikaların uşağın yaş qrupuna görə dəyişdiyini söyləyir. Uşaqlarda travma müalicəsi;

Oyun-sənət terapiyası,

Idrak davranışı terapiyası,

EMDR,

Ailə məsləhətləşməsi kimi metodlardan istifadə olunur.