Uşaqlarda dil inkişafına dəstək yolları
Uşaqlarda dilin inkişaf mərhələləri fərqlidir, lakin inkişafın bütün mərhələlərində olduğu kimi burada da mütəxəssislər tərəfindən qəbul edilən müəyyən standartlar mövcuddur. Bir valideyn kimi uşağınıza olan töhfəniz çox vacibdir.
Bu yazıda uşaqlarda dil inkişafına dəstək verən oyunlar və yanaşmalar haqqında sizə məlumat verəcəyik.
Gəlin başlayaq!
2 yaşlı uşaqlar üçün dil inkişafı xüsusiyyətləri:
2 yaşlı uşağın dilinin inkişafında artıq əvəzliklər də var. Daha uzun və mürəkkəb hadisələri başa düşə bilər.
2-3 cümləlik danışıqlar söyləyə bilər.
O, gördüyü şəkilləri tanıya və adını təyin edə bilər.
2 yaşlı uşaqlarda dilin inkişafını dəstəkləyən oyunlar:
2 yaşlı dilin inkişafı tədbirlərində kitabların əhəmiyyəti böyükdür. Siz uşaq üçün kitab oxumaq gündəliyi (rutini) yarada bilərsiniz. Gündüz və gecə yatmadan əvvəl ona hekayələr oxuya və nağıllar söyləyə bilərsiniz.
Uşaqlar çox təqlidcil canlılardır. Siz onunla oyuncaq telefon vasitəsilə sanki nənə və babası ilə söhbət edirmiş kimi oyun oynaya bilərsiniz. Bəzən siz və ya həyat yoldaşınızı təqlid edərək danışması üçün ona müraciət edə bilərsiniz.
Barmaq kuklaları bu dövrdə də çox faydalıdır, çünki bu, uşağınızın duyğularını ifadə etməyə kömək edəcəkdir. Bu, öz hisslərini həmişə açıq şəkildə ifadə etməyən uşaqlar üçün yaxşı imkandır.
3 yaşlı uşaqların dil inkişafı xüsusiyyətləri:
3 yaşı olan uşağın dil inkişafı xüsusiyyətlərində arzu və gələcək vaxtın rejimlərini görürük.
Bu zaman tez-tez sual rejimi istifadə edə bilərsiniz.
Uşaq 2 və ya 3 cümlədən ibarət dialoqlar qura bilər.
Oyuncaqlar, Geyimlər və ya heyvanlar kimi təsnifatları müvəffəqiyyətlə yerinə yetirə bilər.
3 yaşlı uşaqlar üçün dil oyun inkişafı:
Siz 3 yaşlı uşağın dilinin inkişafına dəstək üçün cümlələrinizdə tez-tez detaya yer verməlisiniz. Uşağınıza zəngin təsviri hekayələr söyləyə bilərsiniz.Şəkilli hekayələri sevdiyi bu dövrdə uşaqlarınızla tez-tez kitab mağazasına gedə bilərsiniz.
Müxtəlif hadisələrdən bəhs edən jurnallardan şəkillər kəsib kartona yapışdırmağa nə deyirsiniz? Sıra-sıra kartları göstərib; “Bu uşaq nə edir?”, “Bu uşaq əlində nə tutur?” kimi suallar verə bilərsiniz. İnanın, dilin bu cür inkişafını dəstəkləyən oyunlarla çox inkişaf edəcəksiniz.
Birincisi, onların adlarını uşaqlarınızın obyektləri tanıyacağını anlamaq üçün ayrı-ayrılıqda soruşun və sonra xüsusiyyətini dediyiniz oyuncaqları sizə verməsi üçün xahiş edin. "Mənə qırmızı vedrələri ver.", "Mənə böyük olan maşını verin.", "Mənə eyni ölçülü topları ver." və s. O, belə oyunlardan zövq alacaq.
Uşağınızın dil və nitqinin inkişafını dəstəkləmək üçün ən təbii yollardan biri öz həmyaşıdları ilə ünsiyyətdir. Belə ki, digər uşaqlar ilə birlikdə oynaya biləcəyi şəraiti yarada bilərsiniz. Uşaq bağçasına getməsi həm dilin inkişafı, həm də sosiallaşma baxımından çox faydalıdır.
4 yaşlı uşaqların dil inkişafı xüsusiyyətləri:
Bu dövrdə mürəkkəb quruluşda cümlələr istifadə edə bilər.
5-6 sözdən cümlələr tərtib edə bilər, söhbət edə bilər.
Zaman anlayışını, keçmiş və indiki zamanı fərqləndirə bilər.
Özünün icad etdiyi hekayələr danışa bilər.
Uşaq xatırladığı mahnını oxumağa başlayır.
Adını, soyadını və yaşını söyləyə bilər.
4 yaşlı uşaqların dil inkişafı fəaliyyətləri:
4-5 yaşlı uşaqlarda dilin inkişafı üçün səbəb-nəticə əlaqələrinin qurulması çox vacibdir. Uşağın verdiyi "Bu nədir?", "Niyə belədir?"kimi suallara cavab verin. Əgər hadisələri səbəb-nəticə əlaqəsində danışsanız, uşağı həm maraqdan qurtaracaqsınız, həm də uşağınızın lüğətini artıracaqsınız. Məsələn, "Pəncərədən sallanma" yerinə "Pəncərədən sallansan aşağı düşə bilərsən. " kimi cümlələrdən istifadə edin.
Uşaqlar "-mış kimi etməyi" sevirlər. 4-5 yaşlı uşaqların dil inkişafı üçün ev təsərrüfatı, həkim, müəllim kimi oyunlar oynaya bilərsiniz. Belə oyunlar onun çevik düşünməsi və ifadə bacarıqlarının inkişafını təmin edəcək.
Uşağın dil inkişafını dəstəkləyən vacib məqamlar!
Balaca uşaqlar danışıq bacarıqlarını televiziya ilə inkişaf etdirə bilməzlər. Çünki televiziya onlara qulaq asmayacaq! Erkən yaşda çox televiziya izləyən uşaqlarda dil inkişafında gecikmə olur. Körpələr üçün hazırlanan DVD-lər haqqında öyrədici bir şey yoxdur. Körpə kanalları da körpələrin təhsilinə kömək etmir. 2 yaşından əvvəl uşağınızın televiziya və ya film izləməsinə icazə verməməlisiniz.
Əslində uşaqları danışmağa təşviq edən və dil inkişafına töhfə verən ilk qayda hər fürsətdə uşaqla danışmaqdır.
Uşağınız, həyat yoldaşınız və ya dostlarınızla söhbət edərkən müdaxilə edir və sizinlə danışmaq istəyirsə, qulaq asmalısınız.
Çaşqın ətraf mühit səslərinin qarşısını almaq uşağın danışmasını asanlaşdırır. Televiziyanın açıq saatlarını minimuma endirin. Maraqlanacağı bir səs çıxaran bir oyuncaq ala bilərsiniz. Qısa və aydın danışan böyüklərlə vaxt keçirməsini təmin edin.
Xoşladığı təkrarlanan oyunları və mahnıları tapın. Bir dəqiqəlik fokus dövrlərini hədəfləyin. Zamanla bu vaxtı artırın. Uşağınız fəaliyyətdə maraqsızdırsa, dəyişdirin, başqa bir oyun tapın. Məsələn, burnunu və qulağını alıb adlarını desin. Bu, indiyə qədər olan ən təsirli dil inkişaf etdirmə oyunlarından biridir.
Duyğuları təsvir etmək həm dil, həm də emosional inkişaf üçün çox faydalıdır. Kitabda qəhrəmanların duyğularını təsvir edə bilərsiniz. Özünüzü və uşağınızı necə hiss etdiyinizi sözlərlə ifadə edə bilərsiniz.
Uşağınızın danışığını səhnə halına gətirməyin. Dinləyin, danışın və irəliləməsinə şahid olmaqdan zövq alın.
Dil inkişafı və nitqi zəifləyirsə, bunu mütəxəssisə danışın.